Podstawowe informacje
Pieniny stanowią część pasma skałkowego, które rozciąga się na długości ok. 550 km od Bramy Morawskiej do Marmarosz w Rumunii i stanowi pogranicze Karpat wewnętrznych –krystalicznych i zewnętrznych – fliszowych. Znajdują się one na terytoriach dwóch państw, Słowacji i Polski. Należą do Powiatu Kieżmarok i Stara Lubowla na Słowacji i Powiatu Nowy Targ w Polsce. Od północy graniczą z Gorcami i Beskidem Sądeckim, na południu z Magurą Spiską, na zachodzie z Tatrami Bielskimi, a na wschodzie z Pogórzem Lubowelskim. Długość łańcucha górskiego wynosi około 35 km, a jego szerokość do 6 km.
Złożone podłoże geologiczne i różnorodna odporność na warunki atmosferyczne stworzyły podstawę zróżnicowanej i atrakcyjnej estetycznie rzeźby całego terytorium. Obszar Pienin został ukształtowany zwłaszcza przez rzekę Dunajec, która w cieśninie kanionowej przedarła się pomiędzy twardymi skałami wapiennymi, gdzie ich przewyższenie powyżej poziomu rzeki w masywie Trzech Koron (982 m n.p.m) sięga aż 520 m.
Terytorium Pienin dzieli się na trzy części
Pieniny Spiskie
znajdują się w zachodniej części Pienin i rozpościerają się pomiędzy rzekami Białka i Niedzica. Ich częścią jest zamek Niedzica. Nie znajdują się na stronie słowackiej.
Pieniny Centralne
Pieniny Czorsztyńskie z najwyższą Nową Górą (902 m n.p.m.) rozciągają się od Zamku Czorsztyn aż do Przełęczy Szopka na zachód od Trzech Koron. Nie znajdują się na stronie słowackiej.
Masyw Trzech Koron prowadzi od Przełęczy Szopka aż do doliny Pienińskiego Potoku. Masyw Trzech Koron rozdzieliła na dwie części rzeka Dunajec jako przełomową dolinę. Po lewej stronie – polskiej ich częścią są znane Trzy Korony (982 m n.p.m.), które sięgają 520 m nad poziomem Dunajca. Po prawej stronie -słowackiej jest to grzebień Góry Klasztornej (657 m n.p.m.), Holice (828 m n.p.m.) i Płaśnie (889 m n.p.m.) z Haligowskimi Skałami.
Pieninki są uważane za najbardziej malowniczą część Pienin Centralnych. Rozpościerają się pomiędzy doliną Pienińskiego Potoku po przełom Leśnickiego Potoku. Najsłynniejszym szczytem jest Sokolica (747 m n.p.m.), ale najwyższym Czertezik (774 m n.p.m.). Wysokość ścian skalnych po stronie polskiej dochodzi do 300 m nad poziomem Dunajca. Po stronie słowackiej, w tej części Pienin, znajduje się tylko Osobitá (490 m n.p.m.), wznosząca się po prawej stronie rzeki, przed przełomem Leśnickiego Potoku.
Małe Pieniny
tworzy szeroki, rozległy grzbiet granicy państwa nad miejscowością Leśnica, która rozciąga się na zachód od przełomu Leśnickiego Potoku i rzeki Dunajec, aż po Przełęcz Rozdiela nad miejscowością Litmanová na wschodzie. Należą do nich najwyższy szczyt Pienin Wysokie Skałki (1050 m n.p.m.).
Pieniny to terytorium charakteryzujące się malowniczym krajobrazem z zachowanymi elementami architektury ludowej, wąskimi polami przeplatającymi się stromymi miedzami, lasami, które uzupełniają głębokie lasy na grzbietach.
Jest to terytorium podziwiane przez wielu specjalistów od chemii nieorganicznej z powodu skomplikowanej i bardzo interesującej struktury geologicznej, botaników i zoologów dzięki unikalnym i rzadkim gatunkom fauny, flory i ich siedlisk, specjalistów ds. krajobrazu z powodu pięknego współżycia człowieka z przyrodą, na którym powstał malowniczy i urokliwy krajobraz tutejszej krainy. Nieprzypadkowo terytorium to jest kolebką międzynarodowej ochrony przyrody w Europie.
Fauna
Wyjątkowość zoogeograficzną terytorium Pienin podkreśla znaczna struktura geomorfologiczna. Terytorium parku narodowego jest wyraźnie wysokie, od 429 m do 1050 m n.p.m.. Teren jest bardzo zróżnicowany, posiada wiele odsłoniętych zboczy, szersze doliny przeplatają się z wąwozami kanionowymi, głębokie lasy z łąkami, skałami i stepowymi zboczami, a rzeka Dunajec wraz z jej dopływami tworzy odpowiednie środowisko dla licznych gatunków zwierząt.
Flora
Roślinność Pienin przyciąga uwagę botaników już od ponad 200 lat. Pierwszym znanym kolekcjonerem roślin był ojciec Cyprian, mnich z zakonu Kamedułów, który część swojego życia spędził w Czerwonym Klasztorze. W swoim zielniku, który przygotował w 1764 r., zebrał i opisał 265 gatunków roślin z Pienin i okolic. Pieniny, które nigdy nie zostały dotknięte przez lodowiec północny lub miejscowy tatrzański, umożliwiły roślinności przetrwanie i stały rozwój. Flora Pienin posiada wyjątkowy status i niezwykłą wartość przyrodniczą.